Alienacja rodzicielska a przemoc psychiczna wobec dziecka

Doświadczyłeś alienacji rodzicielskiej? Eliminujesz drugiego rodzica z życia dziecka? Ten artykuł jest dla Ciebie!

Czego dowiesz się z poniższego artykułu:

Jakie są przykłady alienacji rodzicielskiej

Wpływ alienacji rodzicielskiej na dziecko i jego poczucie bezpieczeństwa

Jak możesz walczyć z alienacją rodzicielską

Na czym polega alienacja rodzicielska

Alienacja rodzicielska to zachowanie jednego z rodziców skierowane na osłabienie bądź całkowite zerwanie więzi pomiędzy dzieckiem a drugim rodzicem. Może ona polegać na utrudnianiu kontaktów z dzieckiem, czy budowaniu w oczach dziecka negatywnej opinii o drugim rodzicu. Niestety w praktyce występuje dużo częściej, niż zakładamy.

Przykłady alienacji rodzicielskiej:

utrudnianie kontaktów osobistych,
uniemożliwianie kontaktów „na odległość” (rozmów telefonicznych itp.),
wymuszanie na dziecku deklaracji uczuć względem jednego z rodziców,
wymuszanie negatywnych komentarzy dziecka pod adresem drugiego rodzica,
oferowanie korzyści dziecku w przypadku okazania negatywnego nastawienia względem drugiego rodzica,
przedstawianie drugiego rodzica w negatywnym świetle

Przykład 1:

Jan i Karolina rozstali się dwa lata temu. Od tego momentu ich małoletni syn zamieszkuje wraz z matką. Matka bardzo często wypowiada się negatywnie o Janie. Nieustanie informuje dziecko, że jego ojciec już go nie kocha, bo ich zostawił dla innej kobiety. Karolina wprawdzie nie utrudnia w sposób faktyczny dziecku kontaktów z ojcem, ale za sprawą swoich niepochlebnych komentarzy buduje u dziecka obraz ojca jako złej osoby. Takie zachowanie bezsprzecznie stanowi proces alienacji rodzicielskiej.

Przykład 2:

Wojtek i Klaudia rozstali się pół roku temu. Ich 5 letni syn Piotrek mieszka z ojcem. Po rozstaniu Wojtek zaczął niepochlebnie wypowiadać się o swojej byłej partnerce. Wprawdzie nie robił tego nigdy w obecności dziecka, jednak często w trakcie rozmowy wplatał pytania typu „powiedz, kto jest Twoim ulubionym rodzicem?” „a kogo kochasz najbardziej na świecie?”. Za każdym razem, gdy chłopiec odpowiedział „mama”, Wojtek ostentacyjnie okazywał swój smutek i przerysowane cierpienie. Za każdym razem, kiedy chłopiec mówił, że „kocha bardziej tatę niż mamę” zabierał go na lody czy częstował słodyczami. Wojtek swoim zachowaniem niewątpliwie zmierzał do osłabienia więzi dziecka z matką, starając się wykreować obraz „mniej ważnego rodzica” a co gorsza – budując w dziecku przekonanie, że okazywanie uczuć wobec matki jest czymś złym, co rani uczucia taty. Takie zachowanie rodzica to także alienacja rodzicielska.

Przykład 3:

Adam i Ewa są rodzicami 15 letniej Wiktorii. Wiktoria na co dzień mieszka z matką, jednakże ma bardzo dobry kontakt z ojcem. Od jakiegoś czasu jednak Adam nie może „wstrzelić się w grafik” córki tak, żeby móc spędzić z nią czas. Za każdym razem, gdy próbuje umówić się z córką, odbiera bowiem matka, która enigmatycznie odpowiada, że „Wiktoria uczy się”, „Wiktoria jest u koleżanki”, „Wiktoria jest chora i potrzebuje odpoczynku”. Ojciec próbował kilkukrotnie odwiedzić córkę osobiście, jednakże również bezskutecznie. W praktyce okazało się, że Ewa każdorazowo odbierała telefon córki, nie przekazując jej informacji o tym, że ojciec próbował się z nią kontaktować. Analogicznie w przypadku osobistych odwiedzin matka kłamała, że córki nie ma w domu. Co gorsza, pomimo usilnych prób ojca nawiązania kontaktu z córką, matka przekazywała Wiktorii, że „tata od dłuższego czasu już się nią nie interesuje”, „tata prawdopodobnie zapomniał o niej”. Powyższy przykład stanowi chyba najbardziej dobitny z powołanych przykładów alienacji rodzicielskiej. Dziecko pozbawione kontaktu z ojcem zaczyna żyć w przekonaniu, że jest nieważne dla drugiego rodzica i niekochane przez niego.

Wpływ alienacji rodzicielskiej na dziecko i jego poczucie bezpieczeństwa

Stosowanie zachowań składających się na pojęcie alienacji rodzicielskiej z całą pewnością nie jest obojętne dla dobra dziecka. Wręcz przeciwnie- w opinii psychologów nosi znamiona przemocy psychicznej. Trzeba powiedzieć to wprost- w sytuacji konfliktu pomiędzy rodzicami, instrumentalne wykorzystanie dziecka jako narzędzie walki służące do zaspokojenia własnych, prywatnych rozgrywek stanowi przejaw wysoce szkodliwej praktyki rzutującej być może na całe życie dziecka i najczęściej wynika z niedojrzałości emocjonalnej rodziców.

Zwrócić należy uwagę, iż każda forma alienacji rodzicielskiej w istocie zmierza do podkopania zaufania dziecka do własnego rodzica i utraty poczucia bezpieczeństwa. W ten sposób w psychice dziecka utrwalony zostaje ślad nakazujący zachowanie powściągliwości w wyrażaniu uczuć. Dziecko zaczyna w bardzo asekuracyjny sposób podchodzić do wyrażania swoich emocji, nie chcąc urazić żadnego z rodziców. Żyje w poczuciu, że jego uczucia i potrzeby nie są ważne, a priorytet mają potrzeby rodzica stosującego alienację rodzicielską. W ekstremalnych przypadkach dziecko zaczyna bać się jednego z rodziców, kojarząc go ze smutkiem drugiego. Czasem unika jakichkolwiek relacji w poczuciu, że kontakty z alienowanym rodzicem, wyrządzają krzywdę, a nawet stanowią zdradę drugiego rodzica.

Więź rodzica z dzieckiem to przejaw jednej z najbardziej fundamentalnych potrzeb człowieka dotyczących bliskości i akceptacji. Naruszenie jej może spowodować trudności u dziecka w zakresie nawiązywania trwałych relacji międzyludzkich w życiu dorosłym. Dziecko dotknięte problemem alienacji rodzicielskiej może mieć poważne problemy w zbudowaniu trwałej, stabilnej i w pełni rozwiniętej relacji damsko-męskiej. Jest bardzo wysokie ryzyko, że w ten sposób bezpowrotnie utraci szansę na szczęśliwe życie.

Niezależnie od poważnych i przykrych dalekosiężnych konsekwencji związanych ze zmianami w sferze emocjonalnej dziecka nie można bagatelizować również tych najbardziej podstawowych, „codziennych” dolegliwości. Dziecko odizolowane od jednego z rodziców, wplątane w konflikt lojalnościowy, wykorzystywane jako element walki z drugim rodzicem traci bezpowrotnie dzieciństwo. Trzeba pamiętać o tym, że każdy dzień jest podarowanym nam zasobem, który możemy wykorzystać w dowolny sposób. Niestety niewykorzystanego czasu nie można „przenieść” na dzień następny, tracąc go w bezpowrotny sposób. Tak samo jest z dzieciństwem. Dziecko, którego pozbawiono możliwości wspólnego pieczenia ciasta z mamą czy grania w piłkę z ojcem nie będzie w stanie poczuć tej „magii” i tych emocji w dorosłym życiu. Za sprawą egoistycznej postawy swojego rodzica traci w bezpowrotny sposób bezcenne chwile. To niestety nie jest jedyna cena, jaką będzie musiał zapłacić. Alienacja odbije się w istotny sposób na poczuciu jego własnej wartości. Układając sobie życie jako dorosły człowiek, będzie szukało partnera, który umożliwi mu odtworzenie wzorca rodziny znanego z dzieciństwa, a piekło, jakie mu urządzono – zgotuje swoim dziecom…

Środki prawne, z jakich możesz skorzystać.

Na kanwie powyższych ustaleń oczywistym zdaje się wniosek, że alienacja rodzicielska stanowi poważny problem. Nie uszło to również uwadze ustawodawcy, który przewidział mechanizmy, za sprawą których rodzice odizolowani od swoich pociech mogą podejmować próby przeciwdziałania tego typu praktykom.

Oczywiście pierwszym, najbardziej podstawowym narzędziem mającym na celu zapewnienie stałych, regularnych i ścisłych ram kontaktów z dzieckiem jest wniosek o uregulowanie kontaktów. Za jego sprawą sąd orzeka, kiedy, w jakim zakresie i w jakim miejscu rodzic ma prawo spotykać się z dzieckiem. Więcej na temat sądowego ustalania kontaktów z dzieckiem możesz przeczytać tutaj.

Niestety trzeba liczyć się jednak z tym, że nawet prawomocne orzeczenie w przedmiocie kontaktów może nie nie przynieść spodziewanego rezultatu i nie wyeliminować alienacji rodzicielskiej. Kreatywność rodziców często nie zna bowiem granic. Ci najbardziej oporni i wrogo nastawieni do byłych partnerów potrafią w najróżniejsze sposoby działać tak, ażeby tylko uniemożliwić kontakty z dziećmi, traktując je jak swoją własność.

W takiej sytuacji, jeżeli pomimo istnienia orzeczenia regulującego kontakty rodzica z dzieckiem, w dalszym ciągu nie są one realizowane, możliwe jest złożenie wniosku w przedmiocie zagrożenia nakazaniem zapłaty określonej sumy pieniężnej. Mechanizm w tym przypadku jest prosty. Rodzic, który w bezpodstawny sposób uniemożliwia drugiemu kontakty z dzieckiem, ma odczuć swoisty „bat nad głową” w postaci konieczności zapłaty na rzecz drugiego rodzica określonej kwoty. Dolegliwość finansowa ma w tym przypadku skutecznie przeciwdziałać naruszeniom i skłaniać do przestrzegania zapadłych orzeczeń. Pisaliśmy o tym tutaj i tutaj. Bardzo często jest to jedyny sposób, aby przerwać alienację rodzicielską.

Innym rozwiązaniem, które może nie tyle zagwarantować możliwość realizowania kontaktów z dzieckiem, co w założeniu stanowić ma rekompensatę za okres odizolowania może być żądanie wypłaty zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych. Wychodząc bowiem z założenia, że odizolowanie od własnego dziecka wiąże się dla rodzica z realnym bólem emocjonalnym, ma on możliwość poszukiwania ochrony swoich praw również na tej płaszczyźnie. Więcej na ten temat przeczytasz tutaj.

Niemniej jednak w tym miejscu zasadnym zdaje się zarekomendowanie pozasądowych metod rozwiązania sporu pomiędzy rodzicami. W tym zakresie rozwiązaniem problemu mogą okazać się mediacje. Mamy jednak świadomość, że „do tanga trzeba dwojga” i w przypadku nawet najszczerszych chęci jednego rodzica, w sytuacji nieprzejednanej postawy drugiego żadne mediacje nie przyniosą rezultatu.

Alienacja rodzicielska jest niestety bardzo częstym zjawiskiem, dotykającym wielu rodziców oraz dzieci. Biorąc pod uwagę fakt, że zazwyczaj jest ona bezpośrednią konsekwencją konfliktu pomiędzy rodzicami, tym bardziej razi fakt, że największymi ofiarami takich sytuacji są dzieci. Mając na uwadze fakt, iż małoletni są biernymi, nie mającymi możliwości reakcji podmiotami sporu dorosłych tym głośniej winien wybrzmieć apel o rozsądek i wzajemne poszanowanie potrzeb dziecka. Niemniej jednak w sytuacji, kiedy osiągnięcie porozumienia z drugim rodzicem nie jest możliwe, a jedyną metodą rozwiązania sporu zdaje się sądowe rozstrzygnięcie – zapraszamy do kontaktu.